Fobiler bireylerin belirli olay veya durumlara karşı verdikleri aşırı reaksiyon ve duygulanım halidir. “Fobi” kelimesinin önüne konan isme göre korkulan nesne veya durumu anlayabiliriz. Örneğin: Neofobi:Yeni eşya fobisidir, Asimetrifobi:Düzen fobisi vb.Çocuklarda fobiye dayalı korku belirtileri; ağlamalar, bağırıp çağırma, güven nesnesine sıkıca sarılma gibi gözlemlenebilir. Bazen bu belirtilere kusma, karın ağrısı hatta ateş bile eşlik etmektedir. Çocukların bazıları bu korkunun aşırı olduğunu fark etse bile kendini kontrol etmekte zorlanır.
Yanlış bilinen gerçeklerden birisi, bir durumun fobi olabilmesi için kişinin o durumla ilgili başından kötü bir şey geçmesi gerektiğinin düşünülmesidir. Bir duruma karşı fobi geliştirmeniz için illa o durum ile alakalı kötü bir deneyiminizin olması gerekmez. Hatta bazı insanlar fobi geliştirebilecekleri durumlarla karşı karşıya kalsalar bile fobi geliştirmeyebilir. Fobilerin oluşumunda genler, kişilik yapısı, kişinin korku koşullanmasına olan yatkınlığı ve birincil veya ikincil travmaya maruz kalması etkili olabilir. Bazı durumlarda çocuklar bu korkulara sahip olan kişileri model alabilir ve bu yolla bir özgül fobiye sahip olabilir.
Özgül Fobiler tedavi edilmediği zaman ciddi sorunlara sebep olmaktadır. Ebeveynlerin bir çoğu bunların basit korkular olduğunu düşünerek çocuklarını terapiye getirmemektedir. Ne zaman ki o çocuğun korkusu ve anskiyetesi iyice artar ve artık sokakta köpek olduğu için evden çıkamamaya başlar, o zaman yardım alınması gerektiğini fark edebilirler. Halbuki erken dönemde başvurulduğunda 6-7 seanslık bir yardımla belkide halledilebilecek bir problemi kapsamlı ve zorlu bir mesele haline getirirler ve böylelikle terapi süreci uzar. Özgül Fobiler hafife alınmaması gereken bozukluklardır çünkü korku ve anksiyetenin şiddetinin artması ile beraber kişinin hayatını riske atabileceği durumlar oluşabilmektedir. Örneğin: Enjeksiyon Fobisi olan bir çocuğun hastaneye geldiklerini anladığında kaçmak için aniden yola atlamasıyla beraber bir felaketle burun buruna kalması aslında bu bozukluğun sonuçlarının ne kadar ağır olabileceğini gözler önüne sermektedir.
Özgül Fobinin Tedavisi
Fobilerin tedavisinde bilinen en temel yaklaşımlar: İlaç tedavileri ve Psikoterapilerdir. İlaç tedavilerinin ortalama 1 ay içerisinde sonuç vermesi beklenir ve etkinlik sağlayan ilaçlar en az bir yıl kullanılmadır. Erken dönemde bırakılan ilaçlardan sonra problemin tekrar ortaya çıkması kuvvetle muhtemeldir.
Psikoterapi yöntemlerinden biri olan EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) yöntemi ile özellikle travmatik bir deneyim ardından oluşan özgül fobilerde etkili sonuçlar alındığı yapılan araştırmalarla ispatlanmıştır. Bu teknik ile kişinin başından geçen veya maruz kaldığı negatif deneyimlerine karşı duyarsızlaştırma çalışmaları yapılmakta ve ardından olumlu bilişlere karşı yeniden bir işlemleme sürecine geçilmektedir. Terapiyi güçlendirmek için EMDR tekniği ile çeşitli gevşeme yöntemleri de çocuğa kazandırılır ve böylece güçlendirmelerle süreç tamamlanır. EMDR tekniğinin beynin otomatik işleyişine yardım eden bir mekanizması olduğu için diğer tekniklerle karşılaştırıldığında görece daha hızlı sonuç vermektedir.
Eskiden beri kullanılan sık yöntemlerden diğeride BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) dir. Bu terapi ile kişinin fobik duruma karşı olan negatif kognisyonları tespit edilir ve buranın değişimine yönelik çalışmalar planlanır. Ardından davranışçı ev ödevleri ile süreç pekiştirilerek ilerler. Fobilerde en sık kullanılan BDT tekniği sistematik duyarsızlaştırma ve alıştırma (exposure) yöntemleridir. Bu yöntemler ile kişi korkulan nesneyle kalabilecek noktaya getirilir.
Psikoloji & Danışmanlık
Bilgi doğuştan akılda yoktur, ama akıl bilgiyi üretecek kapasitededir. Aristoteles.